Motor AC (động cơ xoay chiều) là thiết bị phổ biến trong hầu hết các hệ thống truyền động công nghiệp, dân dụng và tự động hóa. Tuy nhiên, sau thời gian dài hoạt động hoặc sử dụng sai cách, motor có thể gặp các sự cố làm giảm hiệu suất hoặc ngừng hoạt động hoàn toàn.
Bài viết này sẽ tổng hợp những lỗi thường gặp ở motor AC, nguyên nhân gây ra lỗi và hướng dẫn cách khắc phục hiệu quả để giúp người dùng bảo trì và sử dụng motor đúng kỹ thuật.
Motor AC Là Gì?
Motor AC (Alternating Current Motor) là loại động cơ điện sử dụng dòng điện xoay chiều để tạo ra chuyển động quay. Các motor AC phổ biến bao gồm:
- Motor không đồng bộ (induction motor – loại phổ biến nhất)
- Motor đồng bộ (synchronous motor)
Motor AC được ứng dụng trong quạt, máy bơm, băng tải, máy nén khí, máy CNC, thang máy và nhiều thiết bị công nghiệp khác.
Các Lỗi Thường Gặp Ở Motor AC
1. Motor Không Khởi Động Được
Nguyên nhân:
- Mất nguồn điện hoặc điện áp không đủ
- Đứt dây quấn stator
- Bộ khởi động (contactor, rơ-le) bị lỗi
- Tụ đề hoặc tụ ngậm bị hỏng (motor 1 pha)
Cách khắc phục:
- Kiểm tra nguồn điện và các đầu nối
- Đo điện trở cuộn dây bằng đồng hồ VOM
- Thay tụ mới nếu tụ bị phồng hoặc không còn điện dung
2. Motor Quay Yếu, Quá Tải Nhanh
Nguyên nhân:
- Điện áp thấp hơn định mức
- Tải quá nặng so với công suất motor
- Tụ khởi động yếu hoặc hỏng
- Cuộn dây bị tổn thương (rò rỉ điện hoặc đứt gãy)
Cách khắc phục:
- Kiểm tra điện áp nguồn
- Giảm tải hoặc chọn motor công suất cao hơn
- Đo và thay tụ mới
- Quấn lại cuộn dây nếu cần
3. Motor Phát Nhiệt Nóng Bất Thường
Nguyên nhân:
- Hoạt động quá tải trong thời gian dài
- Làm việc trong môi trường nhiệt độ cao, thiếu thông gió
- Mang ổ bi (bạc đạn) bị mòn gây ma sát
- Cuộn dây ngắn mạch cục bộ
Cách khắc phục:
- Kiểm tra thông số tải và giảm tải nếu cần
- Lắp thêm quạt làm mát hoặc cải thiện hệ thống thông gió
- Thay bạc đạn mới
- Đưa motor đi bảo trì quấn lại cuộn dây
4. Motor Kêu To Khi Hoạt Động
Nguyên nhân:
- Bạc đạn mòn hoặc khô mỡ
- Lệch trục do lắp sai hoặc do tải không đồng đều
- Rotor bị chạm vào stator
Cách khắc phục:
- Thay ổ bi mới và bôi trơn định kỳ
- Canh chỉnh trục đúng tâm
- Kiểm tra khe hở giữa rotor và stator
5. Motor Chạy Ngắt Quãng, Bị Ngắt Tự Động
Nguyên nhân:
- Rơ-le nhiệt (overload relay) tác động do quá tải
- Dây nối bị lỏng hoặc tiếp xúc kém
- Nguồn điện không ổn định
Cách khắc phục:
- Kiểm tra và điều chỉnh rơ-le nhiệt theo định mức motor
- Siết chặt các điểm đấu nối điện
- Ổn định nguồn điện hoặc sử dụng biến áp/bộ ổn áp
6. Motor Chạy Ngược Chiều
Nguyên nhân:
- Đấu sai thứ tự pha (motor 3 pha)
- Sai cực tính cuộn dây (motor 1 pha)
Cách khắc phục:
- Đảo vị trí hai pha bất kỳ ở đầu vào (motor 3 pha)
- Đấu lại tụ hoặc đảo chiều cuộn khởi động (motor 1 pha)
7. Motor Rung Lắc Mạnh Khi Khởi Động
Nguyên nhân:
- Mất pha (motor 3 pha)
- Tải không đồng tâm hoặc lệch trục
- Lắp đặt không cân bằng
Cách khắc phục:
- Kiểm tra lại nguồn cấp đủ 3 pha
- Kiểm tra tải và trục quay, cân bằng lại
- Cố định chân đế motor chắc chắn
Cách Kiểm Tra Và Bảo Trì Motor AC Định Kỳ
Để tránh các lỗi kể trên, người dùng nên thực hiện kiểm tra và bảo trì motor theo định kỳ:
- Kiểm tra cách điện: Đo cách điện giữa cuộn dây và vỏ motor (≥1 MΩ).
- Đo điện trở cuộn dây: Xác định tình trạng đứt, ngắn mạch.
- Bôi trơn bạc đạn: Thay mỡ chịu nhiệt sau 6–12 tháng sử dụng.
- Vệ sinh định kỳ: Làm sạch bụi, dầu mỡ bám vào cánh quạt và cuộn dây.
- Quan sát tiếng ồn: Âm thanh lạ có thể báo hiệu bạc đạn hư hỏng.
- Kiểm tra tụ điện (với motor 1 pha): Đảm bảo tụ còn điện dung hoạt động.
Một Số Lưu Ý Khi Sử Dụng Motor AC
- Không để motor hoạt động quá tải liên tục.
- Không khởi động motor quá nhiều lần trong thời gian ngắn.
- Đảm bảo hệ thống làm mát hoạt động tốt, tránh motor bị quá nhiệt.
- Nên chọn motor đúng công suất, phù hợp với đặc tính tải.
- Dùng khởi động mềm hoặc biến tần cho ứng dụng cần khởi động nhẹ.
Kết Luận
Motor AC là thiết bị truyền động thiết yếu trong các hệ thống công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, các lỗi ở motor AC có thể xảy ra nếu không được bảo trì, kiểm tra hoặc sử dụng đúng cách.
Việc nắm vững nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục lỗi motor AC sẽ giúp doanh nghiệp tránh được các sự cố không mong muốn, kéo dài tuổi thọ thiết bị và duy trì hiệu suất vận hành ổn định.
Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu về sửa chữa hoặc thay thế motor AC, hãy liên hệ các đơn vị chuyên cung cấp thiết bị điện – tự động hóa uy tín để được hỗ trợ nhanh chóng và hiệu quả nhất.
